چهره مدیریت ژاپنی: آموزه هایی از مدیریت در ژاپن

 حرکت ازفقرتا رفاه ،ازجهل تا کمال دانش و از وابستگی تا آزادی و استقلال و پیشتازی در دنیا ،مسیری بود که ژاپن طی کرد. با فرونشستن شعله های جنگ جهانی دوم ،در ژاپن چیزی بجز خرابی وغرورهای زخم خورده باقی نماند.اما ژاپنی ، از پشت پرده اشک های خود به فکر ساختن آینده بود. آینده ای که در واقع سرنوشت فرزندان او بود و سرنوشت تمامی نسل هایی که در مورد او می بایست قضاوت کنند.

کشوری شکست خورده، ورشکسته و اشغال شده که جز مردمان آهنین اراده هیچ نداشت، برپای خواست، ایستاد، به جلوگام برداشت، حرکت کرد، به جنبش درآمد، اوج گرفت و بر صدرنشست، زیرا که خواست وچون خواست، توانست. ژاپن امروز عنوان "کشور شماره دو" را بدست آورده و در مسیری پیش می رود که مقصد نهائیش رسیدن به مقام "کشور شماره یک "جهان است. ژاپن میدان رقابت را با پیروزی پشت سر نهاده وبه جایی  رسیده است که از این پس این کشورهای صنعتی ورشدیافته هستند که باید با آن رقابت کنند و پشت سرش بدوند.سرزمین آفتاب تابان به راستى بدون هیچ تردیدى یکی از اعجاب هاى توسعه وپیشرفت را به وجود آورده است.
علی رغم تمام محدودیت هاى حاصل از جنگ واشغال کشور،ژاپن توانست اززیر ویرانه هاى جنگ کمرراست کند و بازسازى کشور ویران شده را آغاز کند و تنها طى دو دهه توانستند به سطح کشورهاى پیشرفته جهان برسند. این کامیابی همه جهانیان را برآن داشته که به بررسی دقیق این نوع مدیریت بپردازند و تجربه ای ازآن حاصل کنند. نظرشمار زیادی ازکارشناسان و متخصصان مدیریت غیرژاپنی به روش انجام کارها برای بدست آوردن موفقیت درکسب وکارجهانی به " مدیریت به سبک ژاپنی " جلب شد ، وباید گفت که هیچ چیزبه اندازه موفقیت خریدارندارد.


برداشت ژاپنى از مدیریت دریک عبارت خلاصه مى شود : نگهدارى وبهبود استانداردها .نگهدارى به امورى چون رعایت وحفظ استانداردهاى موجود ازطریق کارآموزى یا تدابیر انضباطى اطلاق مى شود و بهبود به معنى ارتقاء بخشیدن به استانداردها . واژه کایزن از دو کانجی تشکیل شده : اولی گویای " تغییر برای بهتر شدن" و دومی به معنای " ارتقای مثبت " است . جستجوی کمال امری فزاینده است ، وبا برداشتن گام های کوچک و مفصل بدست می آید ؛ کایزن مفهومی چتری شکل است که بیشترشیوه های خاص مدیریتی در ژاپن رادربرمی گیرد. کایزن یکى از آموزه هاى مذهب شینتو مى باشد که مفهوم آن بهبود مستمر نسبت به وضعیت قبلى است. بهبود مستمر یک فرآیند پایان‌ناپذیر است. یک ضرب المثل ژاپنی می گوید  " رضایت خاطر،دشمن درجه یک کایزن است " درواقع کایزن براین فلسفه استواراست که براى ایجاد بهبود درسازمان ها لازم نیست دنبال تغییرات انفجارى وناگهانى باشیم بلکه هرنوع بهبود یا اصلاح به شرط آنکه پیوسته ومداوم باشد ، ارتقاى بهره ورى را درسازمان به ارمغان خواهد آورد.

کشوری که سودای فتح وپیروزی درسردارد کار خود را از مطالعه دقیق وضع رقابت آغاز می کند.غرض تقلید نیست بلکه چیزی است که در دنیای صنعت وتجارت ("موقعیت یابی"Benchmarking) نام گرفته است.ببینید کدام کشورها درهر یک ازجنبه های اقتصادی و مدیریتی بهترین اند. عملکردخود را با آنها مقایسه کنید و دریابید که چرا آنها بهترین اند. ازاین رو تجربه ژاپن درراه پرفرازونشیب انتقال ازیک جامعه توسعه نیافته به جامعه ای فراصنعتی و پیشرو درسهای آموزنده ای بسیار، نه تنها برای ما به عنوان کشوری در راه پیشرفت بلکه برای بسیاری از هماوردان و غول های پیشرفته صنعتی جهان امروز دارد. برخاستن،فروافتادن و نوزایی یک سرزمین در زمانی کوتاه تر از صدسال ازداستانهای شگفتی انگیز روزگار است. دراین بررسی گوشه ای ازاین داستان آموزنده راخواهیم دید و خواننده رابا گوشه ای ازعلل و عوامل توسعه ژاپن آشنا می کنیم .

مدیران ژاپنى با نگرش « برتر شمردن انسان » به علت اهمیت فوق العاده اى که براى منابع انسانى قائلند از همتاهاى غربى خود متمایز مى شوند .موسسات ژاپنى به صورت سازمانى هستند که محورهاى اصلى آن بدین قراراست : « از کارکنان ،بوسیله کارکنان و براى کارکنان » همانطور که ماتسوشیتا پدر مدیریت ورهبرى ژاپن تاکید مى کند : « نخست انسان ،سپس کالا ».

در بنگاه های ژاپنی ، کارکنان  ذینفع و متولی شماره یک به شمارمی آیند ، مشتریان شماره ٢ و سهامداران با فاصله زیادی ازآن دو متولی شماره ۳ می باشند.(در کل موسسه در ژاپن « همچون پدرى است که در تمام عمر حامى فرزندان خویش است وفرزندان هم عاشقانه در راه او فداکارى مى کنند » به همین خاطر مدیریت ژاپنى به عنوان مدیریت خانوادگى یاد مى شود که کارکنان هر شرکتى به عنوان عضو آن خانواده به شمار مى روند.

اغلب موسسات ژاپنى تنها از یک نظام دستمزد استفاده مى کنند. مزد پایه براساس نوع وظیفه یا بازدهى فردى، سن ،سابقه کار وتحصیلات دانشگاهى داده مى شود. حقوق بگیران علاوه بر حقوق ماهانه(به جز دردوران رکود) سالانه دو بار درماههاى ژوئن و دسامبر انعامى تحت عنوان پاداش دریافت مى دارند که درکل معادل 4 یا6 ماه حقوق سال است .


بنابراین درآمد سالانه آن ها به 16یا 18 ماه حقوق افزایش مى یابد. فردى که تمام زندگى اش رادر یک موسسه سپرى کرده است درسن 55 سالگى مى تواند از حق بازنشستگى معادل 29ماه حقوق استفاده کند.از ویژگى هاى ژاپنى در آن است که علاوه بر5 روز کارى ، شنبه ها (اولین روز تعطیل آخرهفته)به شرکت مى آیند و همچنین کارکنان بندرت از حق مرخصى با حقوق خود استفاده مى کنند. این عوامل باعث شده است تا مدت کار سالانه حقوق بگیران ژاپنى  2146 ساعت ( در فرانسه 1797، در آلمان 1728 ساعت می‌باشد.)