اثرات شیفتهای کاری برعملکرد سازمان

فریباسیدجعفررنگرز-دکتر عباس افرازه

چکیده : سنجش و ارزیابی  همواره مورد توجه انسان بوده است. در واقع ارزیابی فرآیندی است که سعی در اصلاح و ارتقاء‌ فرد دارد. امروزه با توجه به رشد و اهمیت زیاد سازمانها در اجتماع‎،‌ ارزیابی سازمانها و مدیران بسیار مورد توجه قرار گرفته است و شاخص‌های گوناگون به عنوان معیارارزیابی مدیران، سازمانها و کارکنان مطرح شده است که بهره‌وری، کارایی و
اثربخشی از این گونه معیارها می‌باشند. ارزیابی عملکرد به ارزیابی افراد محدود نمی‌شود بلکه هر سیستم یا سازمانی را بر مبنای اهدافی که دارد می‌توان مورد ارزیابی قرار داده و میزان موفقیت سیستم یا سازمان را در راستای دستیابی به اهداف سنجید.
به‌طور کلی از منظر مدیریت منابع انسانی این تحقیق به ارزیابی کارکنان در طی شیفت‌های ساعات کاری پرداخته است و در نظر دارد به بررسی اثرات آن بر روی زندگی کارکنان و عملکرد آنان بپردازد.

فریباسیدجعفررنگرز-دکتر عباس افرازه

چکیده : سنجش و ارزیابی  همواره مورد توجه انسان بوده است. در واقع ارزیابی فرآیندی است که سعی در اصلاح و ارتقاء‌ فرد دارد. امروزه با توجه به رشد و اهمیت زیاد سازمانها در اجتماع‎،‌ ارزیابی سازمانها و مدیران بسیار مورد توجه قرار گرفته است و شاخص‌های گوناگون به عنوان معیارارزیابی مدیران، سازمانها و کارکنان مطرح شده است که بهره‌وری، کارایی و
اثربخشی از این گونه معیارها می‌باشند. ارزیابی عملکرد به ارزیابی افراد محدود نمی‌شود بلکه هر سیستم یا سازمانی را بر مبنای اهدافی که دارد می‌توان مورد ارزیابی قرار داده و میزان موفقیت سیستم یا سازمان را در راستای دستیابی به اهداف سنجید.
به‌طور کلی از منظر مدیریت منابع انسانی این تحقیق به ارزیابی کارکنان در طی شیفت‌های ساعات کاری پرداخته است و در نظر دارد به بررسی اثرات آن بر روی زندگی کارکنان و عملکرد آنان بپردازد.

تعریف مسئله
هر سیستم یا سازمانی دارای اهداف مشخص و از قبل تعیین شده‌ای می‌باشد. مدیریت سیستم یا سازمان با استفاده از منابع و امکانات در صدد دستیابی به اهداف هستند. سنجش میزان دستیابی به اهداف و نحوه استفاده از منابع و امکانات نقش بسیار مهمی را در این راستا ایفا می‌نماید. در واقع ارزیابی به عنوان هسته اصلی فعالیتها و اقدامات مدیریت مطرح می‌شود چرا که مدیریت جهت هدایت مجموعه تحت امر خود نیاز به آگاهی از نحوه عملکرد مجموعه خود دارد که بتواند بر اساس این اطلاعات به اتخاذ استراتژی بپردازد. هر چند که امروزه بهبود عملکرد بطور وسیعی در سازمانها مورد توجه است ولی بدون وجود یک نظام ارزیابی کارآمد، هر گونه اقدامی جهت بهبود عملکرد بی‌فایده خواهد بود.
با توجه به نقش و اهمیت ارزیابی و عدم وجود یک نظام ارزیابی عملکرد کارکنان بر اساس شیفت‌های کاری و جنسیت از منظر مدیریت منابع انسانی. این تحقیق در صدد سنجش میزان رضایت کارکنان از کارشان در شیفت‌های متفاوت است و همچنین یافتن راه‌حلی برای مشکلات که با آن روبرو هستند زیرا رضایت کارکنان در هنگام کار باعث افزایش کارایی کل مجموعه می‌گردد.

دلایل استرسهای کاری
الف)شیفت‌های کاری
یکی ازعوامل عصبیت و اضطراب در محیط کار افزایش شیفت های کاری است . قبل از جنگ جهانی دوم فقط 15 درصدازکارگران شب کار بودند اما اخیرًا تمایل به دستیابی به تولید بالا باعث شده که اکثر کارخانجات 24 ساعته و در سه شیفت کار کنند .شیفت‌های کاری باعث به هم زدن ساعت بیولوژیک کارکنان شده که پیامد آن بروز خستگی، کج خلقی، بی‌خوابی، بی‌اشتهایی، عدم تمرکز و ضعف حافظه است.کارکنانی که به شکلی کم خوابی دارند و تولید هورمون سروتونین بدنشان به میزان20 درصد کاهش پیدا می‌کند که خود عاملی جهت بروز افسردگی می شود.
کارگران شب کار دو برابربیشتر نسبت به روز کارها تمایل به کشیدن سیگار دارند و احتمال حمله قلبی بعداز پنج سال در آنها دوبرابر می شود.
ب)ساعت کار زیاد
مطالعات نشان داده که شرایط کاری در اکثر کارخانجات نسبت به گذشته مضرتر شده است. فشار به پرسنل جهت کار بیشتر و اضافه کار برای کسب بهره‌وری بیشتر باعث شده که کارکنان کمتر به مسائل خانوادگی بپردازند و احساس می‌کنند بین کار و روابط خانوادگی می‌بایست یکی را انتخاب کنند که این مسئله باعث عدم رضایت آنها می‌شود .
ج)فناوری
کارکنان از اینکه توسط ابزارهای کنترلی زیرنظر گرفته شوند واین‌که برده فناوری شده‌اند و همین فناوری عاملی شده که کارشان را از دست بدهند و احساس عدم اطمینان درکار می کنند
د)اذیت و آزارهای شغلی
عدم رسیدگی به شکایات و پرداخت غرامت به کارکنان، کارهای تکراری، رقابت غیر معمول بین پرسنل و نادیده گرفتن خواسته ها باعث کاهش روحیه پرسنل، افزایش حملات روانی و خشونتهای شغلی می گردد .
ه)حقوق کم
عدم پرداخت حقوق و امکانات مناسب و اختلاف بین نتایج کار و ارزیابی عملکرد انجام گرفته؛ خصوصًا هنگامی که این اختلاف ناشی از تعصبات نژادی و مسائل جنسیتی باشد باعث ناامیدی در بخش پرسنل میشود .
و)کوچک شدن سازمانها
عدم امنیت شغلی به دلیل کوچک شدن سازمانها در اثر تجدید ساختار و مهندسی مجدد که راهکارهایی برای مقابله با کم شدن حاشیه سود و سهم بازار و بهره وری است، عاملی جهت بروز پرخاشگری است .
ی)سبک مدیریت
تکنیک های سنتی مدیریت درجهت جلوگیری از ناامیدی و عصبیت در کار بی اثر است و این مسئله خصوصًا در یک مدیریت سلسله مراتبی و استبدادی بیشتر نمایان می شود .شرکتها به دلیل کمبود متخصصانی در امر اضطراب و افسردگی و همچنین عدم توجه پرسنل به بیماریهای مغزی و روانی خود به علت جایگاه بد اجتماعی آن و اولویت قرارندادن این مشکل توسط سازمانها باعث کاهش قابلیت پرسنل و به وجود آمدن افسردگی شده اند .

اثرات اضطراب در محیط کار
الف)رفتارهای تهاجمی انفعالی
کارکنان گاهًا جهت تخلیه عصبانیت خود در محیط کارشان به رفتارهای غیرخشونت آمیز دست می‌زنند. امروزه این رفتارهای کارکنان پرهزینه‌تر، زیرکانه و پیچیده‌تر شده است که از این جمله می‌توان به خرابکاری‌ها، کارشکنی، دزدی و ویروس‌های کامپیوتری اشاره کرد که همه ساله میلیاردها دلار به اقتصاد جهانی ضرر می رساند .
ب)جریانات منفی
عصبانیت در محیط کارباعث شکاف بین کارکنان و ایجاد محیطی خصمانه می‌گردد. نارضایتی کارکنان باعث کاهش رضایت شغلی دیگر کارکنان خواهد شد که این مسئله باعث گسترش ناخرسندی در سازمان می شود. اولین گام در ایجاد یک محیط سالم ارائه سبکی از مدیریت است که بر پایه اصول انسانی استوار باشد. درک نیازهای پرسنل و آشنایی به مدیریت استرس باعث رضایت بیشتر و افزایش سلامت پرسنل می شود.
همچنین شرکتهایی که فرهنگ حمایت مثبت همراه با احترام و قدردانی از کارکنان در آنجا جریان دارد کارمندانشان کمتر آسیب دیده و خشونت در آنجا کاهش می‌یابد .
استراتژی مدیریت مشارکتی و کار تیمی به دلیل مشارکت دادن افراد در تصمیم گیری‌های مرتبط با خویش و سازمان خود باعث افزایش سعی و تلاش و درنتیجه افزایش بهره وری می‌گردد. قدرت و اختیار نیز اثر مثبت در کارکنان می گذارد .
فرضیات تحقیق
فرضیه تحقیق بر این اساس است که پرسشنامه‌های طراحی شده در کمال دقت و صحت پر شده است و حاوی اطلاعات و آمار صحیح از کارکنان در شیفت‌های کاری متفاوت با جنسیت‌های متفاوت می‌باشد. پژوهش بر روی کارکنان خانم و آقای کارخانه گل کنسرو انجام گرفت، فعالیت این کارخانه در خصوص ساخت وبسته‌بندی کره حیوانی و مارگارین و سایر مواد غذایی از جمله انواع ترشیجات و خیارشور می‌باشد. در این کارخانه شیفت‌های کاری درسه نوبت  فعالیت می‌کنند به قرار زیر:
•    ساعت 7 صبح الی 15 بعد از ظهر
•    ساعت 15 بعر از ظهر الی 23 شب
•    ساعت 23 شب الی 7 صبح
در این تحقیق از پرسشنامه‌ای که در پیوست ارائه می‌شود استفاده گردید.


نتایج

گرچه نوبتهای کاری به دلایل مختلف ضروری است اما برنامه ریزی نوبت های کاری مناسب نیستند و همچنین به اثرات آن در سلامت فرد و حیات خانواده توجه نمی‌شود . کارکردن در ساعات غیر از ساعات استاندارد کاری می تواند مشکلات زیادی از جمله اختلال درسلامت، اختلال در ارتباط فرد با خانواده و جامعه ایجاد کند. یکی از مهم ترین مشکلات فرد اختلال درعملکرد جنسی می باشد. افرادی که در شیفت های عصر و شب کار می کنند دارای مشکلات بیشتری هستند، زیرا زمان استراحت آنها با زمان استراحت و فراغت خانواده تداخل دارد. اثرات نوبت کاری می‌تواند بر خانواده اثر بگذارد.
شیفت کاری متفاوت روی روابط فرد در خانوداه وظایف همسری و والدی وارتباطات جنسی فرد تاثیر دارد. فردی که دارای نوبت‌های کاری مختلف است، وضعیت روحی ثابتی ندارد، تحریک پذیر است واین می تواند برروی روند طبیعی فعالیت وی در منزل اثر بگذارید. به علاوه وی خسته است ونیاز به خواب دارد واین باعث می شود ساعات حضور مفید وی درمنزل کاهش یابد.  بعد از یک نوبت کاری در غیر از ساعات استاندارد فرد زمان کمی برای بودن با همسرش دارد، ارتباط صمیمانة کمتری با همسرش برقرار می کند، خسته است و تحریک پذیر و زمان کمتری برای روابط جنسی دارد. این موارد سبب اختلالات جنسی بیشماری از جمله اختلالات اریکشن، انزال زودرس در مردان، کاهش لیبید وآنگور گاسیما در زنان می شود. پژوهشگران بیان می‌کنند نوبت کاری در روابط خانواده اثر دارد و باعث نتایج خطرناکی در زندگی زناشویی می‌شود وهمچنین در این شرایط کمترین رضایت از زندگی زناشویی وجود دارد. همچنین شیوع طلاق در مردانی که درنوبت شب کار می کنند و کمتر از پنج سال است که ازدواج کرده‌اند شش برابر بیشتر از دیگر نوبت‌های کاری است واین میزان در زنان دارای نوبت های کاری سه برابر می باشد. افرادی که نوبت کاری ثابت در روز دارند از سلامت روانی مطلوبی برخوردارند و بیشترین رضایت از برنامة کاری ، زندگی زناشویی، پیوستگی خانواده و شرکت در فعالیت های اجتماعی را نسبت به نوبت های کاری ثابت در عصر وشب ونوبت کاری درگردش دارا می باشند. افرادی که نوبت کاری ثابت شب کار دارند نسبت به دیگر گروه ها از عملکرد جنسی مطلوبی برخوردار نیستند. نوبت های کاری غیر استاندار در عملکرد جنسی افراد تاثیر نامطلوبی می گذارد . درمطالعه ای دیگر هم مشخص شده که خستگی حاصل ازنوبت کاری سبب اختلال در عملکرد جنسی می شود. حال افرادی که شیفت کاری دارند باید فراگیرند که چگونه اثرات نوبت های کاری را بر سلامتی خانواده کاهش دهند . دارا بودن سلامت روانی در برقراری رابطه ی جنسی رضایت بخش موثر است. ورزش وتغذیه ی مناسب درکاهش استرس وحفظ سلامت روانی بسیار تاثیر دارد . دارا بودن ساعات خواب واستراحت منظم در فواصل نوبت های کاری ، مدیریت مناسب امور منزل واستفاده ازروش های تن آرامی می تواند فرد را آماده ی داشتن یک فعالیت جنسی رضایت بخش کند.
احساس تسلط نداشتن بر زندگی یا به اصطلاح اختیار دار خود نبودن، در بین مردان شاغل درشغل های شبانه بیشتر است. این احساس منفی باعث گرایش به عادت های بد هم می شود. مثلا در کانادا 46 درصد از مردان شب کار سیگار می کشند، در حالی که در روزکارها این رقم تنها 27 درصد است.
در مورد خا نمها، وضع قدری پیچیده تر می شود، زیرا انجام کارهای خانه و رسیدگی به وضع بچه ها و شوهرمعمولا با مدیریت آنها انجام می گیرد.
نتیجه تحقیقات محققین دانمارکی نشان می دهد که خانم هایی که کار شیفتی می کنند، بیشتر ازهمکاران مردشان دچار مشکلات سلامتی می شوند و تقاضای باز نشستگی پیش از موعد می کنند.
دکتر فین تاچسن محقق ارشد مرکز ملی طب کار کپنهاگ می گوید:
"این عجیب نیست که افراد شاغل در شیفت کاری شبانه زودتر دچار از کار افتادگی شوند، اما مسئله این است که چرا خانمها نسبت به این پدیده آسیب پذیری بیشتری دارند."
این موضوع می تواند به خاطر وظایف دوگانه خانم ها باشد. خانم هایی که از کار بر می گردند، تازه با کارهای خانه باید دست و پنجه نرم کنند که همین مسئولیت های سنگین ممکن است باعث ایجاد فشارهای جسمی و روحی زیادی شود.
در گذشتة نه چندان دور کمتر کسی می توانست باور کند که شیفت کاری با سرطان ارتباط دارد، اما تحقیقات جدید به تدریج دانشمندان را به این نتیجه میرساند که کار شیفتی می‌تواند یک عامل سرطا نزا باشد یا حداقل با سرطان ارتباط داشته باشد.
خانم های شاغل در شیفت شب5 برابر بیشتر از خانم های شاغل در روز به سرطان سینه مبتلا می شوند.
همچنین آقایانی که شیفت کاری چرخشی دارند، نسبت به آنهایی که شیفت ثابت روزانه دارند، 4 برابر بیشتر به سرطان پروستات مبتلا می شوند.
علت این امر مشخص نیست، ولی به نظر می رسد که با ترشح هورمون ملاتونین مربوط باشد.
ترشح ملاتونین در شب افزایش پیدا می کند و باعث تنظیم خواب می شود. این هورمون اثرات ضد سرطانی هم دارد و کسانی که شبها کار می کنند، به دلیل کار کردن زیر نور مصنوعی ترشح هورمون ملاتونین در آنها کاهش یافته و همین اتفاق دانشمندان را به این فکر انداخته که شاید علت افزایش سرطان در کارهای شیفتی همین باشد.
اگر ارتباط سرطان با کاهش هورمون ملاتونین صحیح باشد، در این صورت چرخشی بودن شیفت کاری بدتر از شبکاری مداوم است.
زیرا در شبکاری مداوم بدن خودش را تا حدودی با شرایط منطبق می کند در حالی که کسانی که شیفت کاریشان تغییر می کند در حقیقت به طور مرتب بدنشان را در برابر شرایط جدید قرار می دهند و این کار تنظیم هورمونی بدن را دچار مشکل می کند.
نتیجه پژوهشی که در نشریه European Journal Of Cancer به چاپ رسیده  است که به اثرات شیفت کاری درازمدت روی سلامتی انسان می پردازند.امروزه بسیاری از مراکز تلفن، مغازه ها و رستورانها و مراکزتفریحی به صورت شبانه روزی فعالیت می کنند. پژوهش های قبلی نشان داده است که کار کردن در شب موجب افزایش خطر بیماری قلبی، افسردگی و انواع سرطان می‌شود. یک تحقیق در مورد تعداد مرگ و میر نشان داده است که ضرر شب کاری مداوم از ضرر کشیدن 20 سیگار درروز بیشتر است. هورمون ملاتونین Melatonin)  )هورمون در طول شب ترشح می‌شود و در کنار وظایف دیگر، موجب تنظیم فعالیت بدن هنگام خواب می شود. زنانی که هنگام صبح ملاتونین بیشتری در بدن داشته باشند در معرض خطر کمتری برای ابتلا به سرطان پستان هستند.وقتی که دوره های ترشح ملاتونین- احتمالا به دلیل وجود نورمصنوعی- مختل شود، ترشح هورمون زنانه ی استروژن ازتخمدانها بیشتر می شود. که موجب افزایش خطر سرطان پستان می شود.
طبق نظر پژوهشگران دانشگاه هاروارد، کار کردن مستمر درشیفت شب خطرابتلا به سرطان پستان را به مقدار50درصد افزایش می دهد. هر چه زنان بیشتر در شیفت شبانه به کار مشغول باشند، به همان میزان خطر بیماری بیشتراست و این پژوهش نور مصنوعی محل کار را عامل اصلی می‌داند. پزشکان دانشگاه‌‌های هاروارد و بیرمنگام و بیمارستان زنان وابسته به هاروارد، اطلاعات مربوط به ده هزار زن و از جمله چند صد میهماندار هواپیما را بررسی کرده اند و نتایج این بررسی نشان می دهد تعداد مبتلایان به سرطان در زنان شب کار یک ونیم برابر بیشتر از زنان روز کار است.یک تئوری پژوهشگران این است که نور مصنوعی در محل کارموجب ترشح بیشتر هورمون زنانه ی استروژن می‌شود.تحقیقات قبلی نشان داده است که خوابیدن بطور مداوم درمحلی با چراغ های روشن میتواند موجب ابتلا به سرطان پستان در زنان بشود.
یافته‌های یک پژوهش در یک صنعت شیمیایی در تهران در سال 72  نشان داد که مواجهه توام با صدا و نوبت کاری میتواند به عنوان ریسک فاکتور بیماری‌های قلبی عروقی تلقی شود، زیرا باعث افزایش فشار خون در کارگران در معرض میشود.
باید یاد آور شد بیشترین آمار حوادث برحسب درصد مربوط به شیفت روز است که البته به علت تعداد بیشترکارگران در شیفت روز نسبت به شیفت شب است و همچنین بالا بودن میزان تولید درشیفت روز نسبت به شیفت شب نیز دلیل دیگری است .

ارائه راهکار
تا اینجا به امور مربوط به کارکنان وعلت(وضع موجود و علت) آن پرداختیم. حال راه‌کارهایی جهت بهبود عملکرد سیستم ارائه می‌کنیم(راهکارهایی برای رسیدن به وضع مطلوب)
برای اینکه از اثرات زیان بار کارهای شیفتی پرهیز کنیم، باید رفتارهای اشتبا‌همان را در شیفت کاری تغییردهیم و عادت های درست کسب کنیم.
اول از همه، صاحبان کار تلاش کنند که تا آنجا که مقدور باشد، از شیفت های چرخشی یا شبانه پرهیز کنند. اما اگر از کار شیفتی گریزی نبود یک کار شیفتی در ساعت های ثابت شب بهتر از کار شیفتی چرخشی است.
همچنین اگر مجبورید که کار شیفتی چرخشی داشته باشید، بهتر است که این چرخش به صورت معقول انجام شود که بدن فرصت هماهنگی با آن را داشته باشد، یعنی شیفت صبح به شیفت عصر تغییر کند و سپس شیفت عصر، شب کار شود.
بنابراین بدیهی است که شیفتهای شبانه پشت سر هم و سپس چند روز استراحت بسیار مضر هستند. متخصصان می‌گویند برنامه ریزی برای خواب کافی و مناسب، باید مقدم بر هر چیزی باشد.
خوب است که بعضی از برنامه های روزمره خودتان را تعدیل کنید و آنها را مختصر و مفید انجام بدهید.
عادت کنید که همیشه در یک زمان مشخص از روز بخوابید. بهترین کار این است که زمان خوابیدن تان ساعت های قبل از کار باشد، نه اول صبح. با این حال اگر این کار مقدور نیست، بهتر است قبل از روانه شدن برای کار، یک چرت کوتاه بزنید. چر تهای کوچک در شیفت کاری می تواند بسیار نیرو بخش باشد.
و توصیه دیگر این است که مرخصی‌ها را جمع نکنید، بلکه از آنها در بین شیفت ها استفاده کنید. در این صورت هم به کارهای عقب افتاده تان می رسید و هم میتوانید روابط اجتماعی و خانوادگی‌تان را به طور خوبی حفظ کنید.


منابع و مراجع:

1.اثرات توام صدا و نوبت کاری روی پارامترهای فیزیولوژیکی کارگران در صنعت ، مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی همدان. 1382مجید معتمدزاده صمد قضایی
2.زنان شب کار بیشتر در خطر سرطان هستند،سایت زنان ایران(منبع: The New Zealand Herald)

.3Evaluation of an 8 hour versus a 12 hour shift roster on employees at a power station, Rebecca J. Mitchell!,*, Ann M. Williamson"Received 27 January 1997; accepted 2 January 1999
4.Analysis: Time shift: working with Generation Y, Conference & Incentive Travel 03-Mar-08
5.EMPLOYEE BENEFITS SUMMARY, PLAN YEAR JANUARY-DECEMBER 2008
6.Department of Labour, Basic Conditions of Employment Act, CODE OF GOOD PRACTICE ON THE ARRANGEMENT OF WORKING TIME
7.City of Allen Employment Benefits, European industrial relations dictionary - Working time
8.CvTips.com,The advantages of shift work





پیوست
پرسشنامه ارزیابی اثرات شیفت کاری روز در مقایسه با شیفت کاری شب بر کارکنان
1.مشخصات شخصی:
جنسیت:    زن□       مرد□
وضعیت تاهل:   مجرد □            متاهل□
سن: ...........
شیفت کاری:  روز□           شب□
تعداد فرزندان و سن آنها: ...........................................................................................
2.ارزیابی شرایط روحی:
در حین انجام کار چگونه احساسی می کنید؟
1.بشاش□                   یا        افسرده□
2.حواس جمع□             یا        فراموش کار□
3.هوشیار□                 یا        خواب آلود□
4.آسوده و بی خیال□       یا        مضطرب□
3.ارزیابی وضعیت خواب:
دریک شبانه روز در کدام یک از مواقع زیر می خوابید ؟چه مدت؟
صبح□   مدت:.............                                                                           
بعداز ظهر□   مدت:.............                                                                           
شب□ مدت:.............
باقی ساعات□   مدت................
تعداد دفعات از خواب بیدار شدن  در هر بار خوابیدن:..........................
4.ارزیابی وضعیت جسمی:
از چه مشکل جسمی جسمی  رنج می برید؟
آرتروز□            سردرد □                   افسردگی □              مشکلات قلبی□              
علائم ریوی□        سرطان□                  دردکمر مزمن □
تعداد مرخصی ها در 6ماه کاری به علت بیماری:..........

5.ارزیابی وضعیت کارکنان و پیشنهادات آنها:
آیا به عنوان اضافه کار در کارخانه کار میکنید؟چند ساعت در ماه؟......................
علت اضافه کار کارکردن شما در کارخانه چیست؟.......................................
آیا شغل دوم دارید؟ چه شغلی ؟...........................................................
در ماه چند ساعت به شغل دوم خود می پردازید؟.........................................
علت انتخاب شغل دوم شما چیست؟.......................................................  
مزایای شیفت کاری خود (روز یا شب)رابا علت بیان کنید................................
آیا برای غلبه بر مشکلات شیفت کاری خود با تغییر آنها موافقید؟........................
چه نوع شیفتی را ترجیح می دهید و به چه علت ؟........................................